Veel mensen denken bij het fight, flight, freeze-principe (in het Nederlands: vechten, vluchten of bevriezen) aan een heftige reactie op angst, stress, onzekerheid of spanning, maar dat hoeft niet. Het fight, flight, freeze-principe kan ook subtiel reageren.
Misschien ben je weleens een beetje overweldigd geraakt op je werk. Je brein moest veel prikkels verwerken, werd daardoor slordig en heeft onbedoeld een stressvolle emotionele lading meegegeven aan de stem van jouw collega. Steeds als je de stem van jouw collega hoort, kan het zijn dat dit wat stress oproept. Dat heb je meestal niet bewust door.
Jouw lijf merkt stress op
Onbewust en onbedoeld merkt jouw lijf deze stress wél op. Hierdoor ga je bijvoorbeeld de betreffende collega misschien wel vermijden (vluchten), raak je makkelijk in discussie (vechten) of laat je je door hem/haar overrompelen (bevriezen). Dat levert jou een energielek op en kan op termijn stress gerelateerde klachten veroorzaken. Daar kan jouw collega niets aan doen. Het zit in jouw brein opgeslagen.
Jouw fight, flight, freeze systeem wordt dus al aangezet bij kleine hoeveelheden negatieve stress. Vecht, vlucht of bevries jij? Weet jij dit van jezelf?
Gedrag, gevoel & fysiologie
Wanneer jouw fight, fligt, freeze systeem geactiveerd wordt, worden er verschillende processen door jouw brein, wat onderdeel is van jouw zenuwstelsel, aangezet. Elke afzonderlijke responsreactie kenmerkt zich door ander gedrag, andere gevoelens en verschillende fysiologie.
De vechtrespons
Als je in vechtmodus schiet bij angst, stress of onzekerheid gebeuren er dus verschillende dingen.
Je gedrag:
- Je reageert defensief
- Je kunt geen compromissen meer sluiten
- Je gaat onnodige discussies aan (je wilt je gelijk)
Waarschijnlijk kun je je wel voorstellen dat er veel variaties in deze gedragingen mogelijk zijn en dat je niet in iedere situatie even “heftig” reageert. Je hoeft geen boos persoon te zijn om last te hebben van dit gedrag. Het gedrag komt vaak voort uit bepaalde gevoelens. Dat zorgt ervoor dat jij je gedraagt zoals jij je gedraagt.
Je gevoelens:
- Woede
- Irritatie
- Frustratie
Jouw gevoelens worden aangestuurd door fysiologie. Deze fysiologische processen bij stress (stressfysiologie) worden actief dankzij het stimulus-respons principe. Je doet bepaalde waarnemingen en voert een respons uit. In de meeste gevallen gaat dit helemaal automatisch, want het stimulus-respons principe werkt vanuit het minst bewuste deel van jouw brein. Deze fysiologie zorgt ervoor dat je bijvoorbeeld spanning of onrust in je lijf voelt.
Jouw fysiologie:
- Verhoogde hartslag
- Verhoogde ademhaling
- Actievere aanmaak van stresshormonen
De vluchtrespons
Als je in vluchtmodus schiet bij angst, stress of onzekerheid gebeuren er weer andere dingen dan bij een vechtreactie. Wist je dat de meeste mensen vluchten?
Je gedrag:
- Je stelt geen grenzen meer
- Je vertoont vermijdingsgedrag
- Je piekert veel (zo probeer je oplossingen te bedenken)
Net als bij de vechtreactie komt dit gedrag in verschillende gradaties voor. Misschien zeg je net een keer te veel “ja” op een taak waar je eigenlijk niet op zit te wachten, maar het kan ook zijn dat het je helemaal niet meer lukt om een grens te trekken. Piekeren is één van de meest gehoorde klachten bij stress. Dat komt omdat je brein altijd een oplossing wil vinden voor jouw probleem. Dit zorgt ervoor dat je situaties ook moeilijk los kunt laten.
Je gevoelens:
- Angst
- Bezorgd
- Onzeker
Net zoals bij de vechtreactie hoort er ook fysiologie bij de vluchtrespons. Dit werkt ook op dezelfde manier, via het stimulus-respons principe, en gaat dus automatisch. Toch kun je bepaalde fysiologie wel opmerken en is dit stressfysiologie. Stressfysiologie kost altijd energie, omdat je lichaam zal proberen fysiologische balans te herstellen.
Jouw fysiologie:
- Droge mond
- Hartkloppingen
- Verhoogde aanmaak van adrenaline
De bevriesrespons
De bevriesrespons is de heftigste reactie op stress en angst. Je bevriest pas wanneer vechten of vluchten “geen zin” heeft. De stress of angst neem niet af door te vechten of te vluchten en dus bevries je. Er is nog wel een verschil tussen actief bevriezen (meebewegen, wordt soms fawn genoemd) of passief bevriezen (je staat stokstijf stil, voelt je verlamd). Over het algemeen zijn onderstaande kenmerken van toepassing.
Je gedrag:
- Je komt niet tot actie
- Je komt onverschillig over
- Je vertoont sociaal wenselijk gedrag
Een bekend voorbeeld van meebewegen en sociaal wenselijk gedrag is het meebewegen tijdens heftige traumatische gebeurtenissen, maar het kan ook subtieler. Misschien heb je weleens gemerkt dat je een beetje “meepraat” met een collega, vriend of je partner. Je hebt geen zin in discussie en “kiest” dus niet voor de vechtreactie. Doordat weglopen in dit gesprek sociaal niet wenselijk is, lukt vermijden ook niet. Vluchten heeft geen zin en daarom bevries je in dit voorbeeld actief. Je vertoont sociaal wenselijk gedrag.
Je gevoelens:
- Schaamte
- Hulpeloos
- Overweldigd
Alle stressfysiologie die je tijdens bevriezen ervaart, is erop gericht om de balans in jouw lijf te herstellen. Je bent dusdanig overweldig geraakt, dat al je energie moet gaan naar het herstellen van jouw evenwicht. Dat heeft bijvoorbeeld als doel om de aanmaak van stresshormonen weer te reguleren.
Jouw fysiologie:
- Trillen of beven
- Immobilisatie (je doet niets)
- Maximale activering van je zenuwstelsel
Je fight, flight, freeze-systeem kalmeren
Stressfysiologie (de fysiologie van stress) kun je elimineren door de inzet van een Rheset traject. Zo los je echt de oorzaak van het activeren van jouw fight, flight, freeze-systeem op. Dat geeft jou de regie terug in je leven en levert energie op om de dingen weer te doen zoals jij ze wilt doen. We elimineren de stressfysiologie in situaties waarin je eigenlijk geen stress hoeft te ervaren en je niet hoeft te vechten, vluchten of bevriezen.
Ervaar jij momenteel stress gerelateerde klachten en wil je weten wat ik voor je kan betekenen om jou weer meer energie en regie in je leven te geven? Neem dan contact op via onderstaand contactformulier. Liever bellen of mailen? Klik hier voor mijn contactgegevens.
Jouw vraag direct stellen? Dat kan! Vul onderstaand formulier in.
"*" geeft vereiste velden aan
